زندگانی و کارنامه سیاسی مخبرالسلطنه هدایت

چکیده یکی از رجال و شخصیت های اواخر دوران قاجار و عصر رضا شاه، مهدی قلی هدایت معروف به مخبرالسلطنه هدایت، پسر علی قلی خان مخبرالدوله- بانی تلگراف، و نوه ی رضا قلی خان- ادیب و مورخ مشهور عصر قاجارمی باشد. ایشان اهل سیاست و قلم بود. و نزدیک به نیم قرن در صحنه ی سیاست ایران فعال و زمان شش پادشاه را درک کرده و نقش موثری در وقایع حساس دوران خود ایفا نموده است. در غالب کابینه ها، عضویت داشت. سه بار والی آذربایجان و یکبار، زمانیکه صفحات جنوب کشور صحنه رویارویی قدرت های درگیر جنگ جهانی اول بود به والیگری فارس و سپس به نمایندگی مجلس چهارم انتخاب شد. و به مدت شش سال نخست وزیر رضا شاه بود. حاصل مطالعات نشان میدهد که مخبرالسلطنه هدایت سیاستمداری محافظه کار ودرجنبش مشروطیت و برآمدن دولت مدرن رضاشاهی نقش برجسته ای داشت. سرکوب قیام خیابانی دردوران والیگری او درآذربایجان اتفاق افتاد که ضربه شدیدی برحیثیت هدایت وارد ساخت. اما باتوجه به اینکه هدایت دمکراتی محتاط و محافظ کار بود، توانست خود را در صحنه ی سیاست ایران همچنان حفظ کند. در هر زمانی، سعی می کرده که طرف جناح قوی تر را داشته باشد تا به خودش و شخصیت سیاسی اش لطمه وصدمه ای وارد نیاید. به همین دلیل با وجود تیمورتاش، ایشان فردی منفعل بوده وفرامین وزیر دربار و رضا شاه را اجرا میکرد و به محض سقوط تیمورتاش، مجبور به استعفای اجباری شد. هدایت از نظر فرهنگی و علمی نیز فعال بود و آثار زیاد و باارزشی از خود به جای گذاشته است. کلیدواژه: مخبرالسلطنه، عصرقاجار، پهلوی دوره اول، آذربایجان، فارس، قیام خیابانی، دوران مشروطه، جنگ جهانی اول.